Жаңалықтар

Мұнай кен орындарының ашылуы Таяу Шығыстың тарихын күрт өзгертті, енді литийдің алып қоры Латын Америкасы елдерінің тағдырын күрт өзгерте алады. Боливияның литий тәжіндегі асыл маржаны - Уюни сортаңы, Yacimientos de Litio Bolivianos (YLB) мемлекеттік кәсіпорны өңдейтін кептірілген тұзды көл.

Самат Қабдолов, «Евразия» сақтандыру компаниясының атқарушы директоры, арнайы Forbes.kz үшін - Боливияда литий өндіру перспективалары, әлеуетті инвесторлармен нағыз латынамерикандық драма және осы бизнеспен байланысты тәуекелдер туралы.

Жаңа социалистік «мұнай»

Литий – бүгінгі таңда жаңа мұнай деп аталатын металл. Таңқаларлық жағдай емес, өйткені бұл өйткені бұл электромобильдердің аккумуляторлық батареяларының құрамындағы негізгі элементтердің бірі. Литийсіз декарбонизация мен электрлік тарту күшінің пайдасына қазба отынынан бас тартуды елестету мүмкін емес.

Литий өндіру бойынша көшбасшы елдер - Аустралия, Чили, Қытай, Аргентина. Боливия әлі алғашқы ондыққа да кірмейді. Қытай, басқа елдерден айырмашылығы, сирек кездесетін металдарды таза түрінде экспорттамайды, тек дайын өнімнің— мысалы, аккумуляторлардың бір бөлігі ретінде ғана экспорттайды.

Боливия, Аргентинамен және Чилимен бірге Латын Америкасының «литий үшбұрышының» құрамына кіреді. АҚШ Геологиялық қызметінің мәліметтері бойынша, дәл осы жерде литийдің әлемдік барланған қорларының 60%-ы шоғырланған, оның 25%-ы бір ғана Боливияға келеді.

Литийге ғаламдық сұраныс ұсыныстан едәуір асып түседі, сондықтан оның бағасы үнемі өсіп отырады. Сонымен, электромобильдердің батареяларында қолданылатын литий карбонаты 2021 жылдың басындағы деңгеймен салыстырғанда 10 есе қымбаттады және бүгінде тоннасы шамамен $67 мың тұрады.

Боливия үкіметі соңғы бірнеше жылда YLB-ге 800 миллион доллардан астам инвестиция салды, бірақ әзірге сәтсіз. Жылына болжамды қуаты 15 мың тонна литий карбонаты бар зауыттың құрылысы әлі аяқталған жоқ және 2023 жылы белгіленген мерзімге дейін, шамасы, толық қуатпен іске қосылмайды.

Сондықтан Боливия қазір зауытты іске қоса алатын және ақшадан басқа кәсіпорынға технологиямен көмектесетін YLB үшін стратегиялық серіктес іздеуде.

Қытайдан және Ресейден фавориттер

АҚШ-тың Боливиядағы істері 2006 жылдан бастап, социалист Эво Моралес пен оның партиясы Movimiento al Socialismo (MAS, социализмге қарай қозғалыс - испанша) билікке келген кезден бастап жүрмей келеді. Эво ауысып, Вашингтонға қайта бағытталғаннан кейін 2019 жылы аздаған аласапыран кезең болды, бірақ бір жылдан кейін MAS билікті өз қолына алып, бәрі өз жолына оралды.

Боливия үкіметі мен MAS партиясы үшін қазір Қытай мен Ресей маңызды орын алады. Алайда, Аспан асты мемлекетінің инвестицияларын американдықтар әлдеқашан алмастырды: Қытай -Боливияның ең ірі сауда серіктестерінің бірі, қытай банктері елдегі инфрақұрылым құрылысын қаржыландырып келеді.  

Боливия үкіметінің мемлекеттік YLB үшін стратегиялық серіктесті анықтау конкурсы мәре сызығында. Үміткерлердің бір бөлігі алынып тасталды, және бүгінде негізгі үміткерлер тізімінде Қытайдан төрт компания және Ресейден бір компания бар. Тағы да АҚШ-тан бір компания бар (Билл Гейтстің венчурлық қорының инвестицияларының бірі), бірақ оның жеңіске жету мүмкіндігі нөлге жететін тәрізді.

Егер Қытайдан боливиялық литий кен орындарын игеруге арналған конкурста бай тәжірибесі бар ірі литий өндірушілері үміткер болса, онда Ресейден уран өндіруге маманданған «Росатомның» еншілес компаниясы Uranium One ұсынылған.

Қытайдың мүддесі түсінікті - батарея өндірісінде көшбасшылықты сақтау және нығайту қажет. Ресей Украинаға басып кіргеннен кейін және одан кейінгі санкциялардан кейін литийдің жеке жеткізілімін реттегісі келеді.

Боливия үкіметі осы жылдың соңына дейін YLB үшін серіктес таңдауды жоспарлап отыр.

Санкциялардан сақтандыру

«Евразия» СК 2012 жылдан бастап Боливия тәуекелдерін қайта сақтандыруға қатысатын себебінен литий мен Боливияның болашағы туралы істі біле отырып, талқылауға тура келеді. Биылғы жылы біз активтерінің жалпы құны $198 млн құрайтын YLB үшін қайта сақтандыру шартын жасадық.

Боливия социализмді армандайды, ал инвестор іздеуде үкімет барлық ережелер мен стандарттар бойынша, тіпті сақтандыру бөлігінде де капиталистік тәсілді қолданады.

Боливияның, сондай-ақ Оңтүстік Америкадағы басқа социалистік режімдердің соңғы жылдардағы керемет тарихы бізге биліктің бір кездері келгені сияқты тез кетуі мүмкін екенін еске салады. Экономиканың әртүрлі салаларындағы мерзімді ұлттандыру да инвесторларға айтарлықтай үлкен ынта бермейді.

Активтің жоғалуының әлеуетті қаупіне қарамастан, литийді дамыту үшін инвесторлар кезекте тұр, тіпті конкурстан шығып қалғандар да. Жақын болашақта елдің АҚШ-қа қарай қайта ашылу ықтималдығы бар. Сақтандыру шартында саяси тәуекелдер нәтижесінде келтірілген залалды жабу опциясы қамтылуы мүмкін.

Бірақ егер Боливияның серіктесі өзінің барлық еншілес компанияларымен бірге американдық SDN-листте кезекте тұрған ресейлік «Росатом» болған жағдайда, санкциялардан сақтандырыла ала ма? Сұрақ күрделі. Сонымен қатар, Uranium One Қазақстанда «Қазатомөнеркәсібімен» тығыз серіктестікте жұмыс істейді.

Сондай-ақ, Қазақстанда литийдің едәуір қоры барланған, бұл болашақта біздің елімізге үлкен назар аудартатын болады, бірақ сонымен бірге игеру үшін айтарлықтай инвестицияларды талап етеді, бұл туралы Талдықорғанға сапары кезінде Президент Тоқаев мәлімдеме жасап үлгерді.

P.S.: Қызғылт қоқиқаздар қандай әдемі!

Самат Қабдолов, «Евразия» сақтандыру компаниясының атқарушы директоры

Боливийские страсти по литию. Можно ли застраховать политические риски? - Forbes, 21.10.2022