Все права принадлежат АО "Страховая компания "ЕВРАЗИЯ"
Сайт разрабатывали:
2025 жылдың 20 қаңтарында АҚШ-та көптен күткен 47-ші Президенттің инаугурация рәсімі өтеді, Дональд Трамп Президент міндетін атқаруға кіріседі. Осы маңызды оқиғадан бір күн бұрын – 19 қаңтарда – АҚШ аумағында TikTok қызметін бұғаттайтын заң күшіне енеді.
2020 жылдың тамызында Дональд Трамп ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіреді деген сылтаумен TikTok-қа қарсы қатаң шектеулер енгізетін жарлыққа қол қойды. Ақ үйдің басшылығына орын алған Джо Байден 2021 жылдың маусымында Трамптың TikTok-қа қатысты жарлығының күшін жойды, бірақ бұл ұзаққа бармады. 2024 жылдың сәуірінде, сайлауалды жарыстың нағыз қызған кезінде, әрекет ететін президент қытайлық әлеуметтік желі иесі ByteDance компаниясын оның американдық сегментін сатуға міндеттейтін заңға қол қойды, кері жағдайда әлеуметтік желі қызметі бұғатталады. Бұл шешім, әсіресе танымалдылығын жоғалтқан президентке қатысты жастар арасында сайлаушылардың дауысын көбейтпеді.
Сонымен Рождество қарсаңында Дональд Трамп күн сайын TikTok-ты белсенді пайдаланатын американдық жастарға ғана емес, әлеуметтік желі инвесторларына да тосын сый жасайды. Ол сайлауалды науқаны кезінде оған миллиардтаған қаралым алуға көмектескен әлеуметтік желіні бұғаттағысы келмейтінін айтты. Әзірге, бұл TikTok-ты бұғаттаудан қалай құтқаратыны белгісіз және Трамптың тұрақсыздығы оны шешімін қайта өзгертуге мәжбүр етуі мүмкін.
Негізінде, сайланған президент жағдайды пайдаланып, демократиялық партиядан өзінің оппоненттерін жеңіп шықты. Алдымен ол TikTok-қа тыйым салу идеясын тастады, енді жеңіске жете отырып, мейірімділік көрсетті және платформа АҚШ аумағында жұмысын жалғастыруы керек деп мәлімдеді. Нағыз саяси оксюморон келіп шықты: егде жастағы консервативті республикалық президент солшыл либералды демократиялық жастардың сүйікті әлеуметтік желісінің бұғатын ашады. Мұндай сыйлық үшін Санта Дональдқа алғыс айту ғана қалады.
Жұлдыз туды
Бүгінгі күнге дейін Қазақстандық «Евразия» сақтандыру компаниясы ByteDance мүлкін қайта сақтандыруға алғанын көбі біле бермейді. Әлемдегі ең ірі технологиялық компаниялардың бірінің жұмысы апатты тәуекелдерді, соның ішінде TikTok сақтандырылған тәуекелдерді іске асыру жағдайында бізге байланысты болуы мүмкін.
TikTok-тың иеленушісі ByteDance компаниясын 2012 жылы Пекинде қытайлық жас кәсіпкерлер Чжан Имин мен Лян Рубо құрған. Бүгінгі таңда ByteDance әлі күнге дейін биржаға шықпаған әлемдегі ең қымбат «единорог» болып табылады. TikTok-тың арқасында оның шамамен құны шамамен $300 млрд құрайды, бұл Чжанды Қытайдағы ең бай адамға айналдырды. TikTok пайдаланушыларының жалпы аудиториясы, соның ішінде Қытайда, шамамен 2 миллиард адамды немесе Жер шарындағы халқтың төрттен бірін құрайды.
Қытайлық интернет-компанияларға келетін болсақ, олардың өнімдері мен қосымшалары әрдайым дерлік американдық немесе еуропалық әзірлемелердің аналогтары болып табылады, бірақ бұл TikTok-қа қатысты емес. Ұлы Қытай файрволомен оқшауланған қытайлық интернет сегменті 2000-шы жылдардың басында клондардан басқа шынайы цифрлық өнімдерді шығара бастады. Солардың бірі 2016 жылы қысқа бейнетүсірілімдерді жариялауға арналған әлеуметтік желі - Douyin қосымшасы болды.
2017 жылы ByteDance әлемнің қалған бөлігінде TikTok брендімен Douyin аналогын шығарды. Мұндай бейнесервистер көп болды деп айтуға болады, бірақ олардың барлығы қытайлық бәсекелес пен оның пайдаланушылардың қызығушылықтары бойынша жекелендірілген бейнетүсірілім ұсыныстарының алгоритмдерінің бірегей жүйесінен әлдеқайда төмен болды.
Қытайдың интернет-технологияларға қатысты қатаң заңнамасы компанияларды барлық пайдаланушы деректерін тек Қытайда сақтауға міндеттейді. Сонымен қатар, кез келген мазмұнды Қытай Коммунистік партиясының Орталық комитетіне тікелей есеп беретін мемлекеттік Интернет-ақпарат кеңсесі цензуралауы мүмкін. Осы себепті ByteDance қосымшаны бөлді, оның бір бөлігі Қытайға, екіншісі әлемнің қалған бөлігіне, соның ішінде АҚШ-қа бағытталған.
Қытай желіні таратты
ByteDance 24 елде кеңселер мен деректерді өңдеу орталықтарын ашты, олардың жалпы құны $20 млрд. асады. Негізгі материалдық активтер Қытайда орналасқан, ол барлық мүліктің ¾ бөлігін құрайды. Негізгі деректерді өңдеу орталығы (ДӨО) Шанси провинциясының Датун қаласында орналасқан. 2 мың жылдан асқан елді мекен империяны көшпенділердің шабуылынан қорғаған Ұлы Қытай қорғанының заставасында пайда болды. Ертеректе қала аспалы храмдармен әйгілі болған, ал қазір бұл таулы аймақта әлеуметтік желі трафигінің 20% - дан астамы өңделеді.
Көлемі бойынша екінші үлкен деректер-орталығы Хэбэй провинциясының Чжанцзякоу қаласында орналасқан және ол да бұрын «Ұлы қабырғадағы қақпа» деп аталатын застава болған. Қазіргі таңда құны шамамен $3,5 млрд болатын «қақпа» арқылы ByteDance трафигінің шамамен 15% өтеді. Сондай-ақ, Пекиннің жанындағы Ланфан қаласында, яғни компанияның штаб-пәтеріне жақын жерде ірі ДӨО орналасқан.
Қытайдан тыс негізгі мүлік АҚШ-та, Вирджиния штатында орналасқан. Онда барлық американдық трафикті өңдейтін ірі ДӨО желісі орналасқан. АҚШ-тағы TikTok-та 17 штатта жұмыс істейтін 50-ден астам кеңселер желісі бар. Пайдаланушылар жасаған трафик АҚШ-та қалады, бірақ американдық билік ҚХР Мемлекеттік қауіпсіздік министрлігінің қызметкерлері көре алатын ешқандай бэкдордың жоқ екеніне сенімді емес.
TikTok еуропалық сегментіне норвегиялық Ванг пен ирландиялық Дублиндегі ДӨО қызмет көрсетеді. Қытай мен АҚШ-тан тыс жерлерде TikTok-тың 100-ден астам кеңсесі бар, оның екеуі Қазақстанда: Алматы мен Астанада. Украинада әскери іс-қимылдардың басталуымен және Ресейдегі кеңсенің жабылуымен біздің ел бүкіл Орталық Азия аймағында жұмыс істеу үшін TikTok картасында маңызды орынға айналды. 2024 жылдың алғашқы тоғыз айында МКК деректері бойынша Қазақстаннан компаниялар мен басқа да пайдаланушылар әлеуметтік желіден 12 млрд теңгеге жарнама сатып алды, бұл тек сингапурлық заңды тұлға – TikTok Pte. Ltd-дан.
Бұғаттау елесі
АҚШ – TikTok-ты бұғаттау туралы ойлап отырған жалғыз ел емес. Тіпті Еуропалық одақта да ең жоғары деңгейдегі шенеуніктер бірнеше рет жалпы тыйым салуды жүзеге асыруды ұсынды. Үндістанда 2020 жылғы шекарада болған қытай әскерімен қақтығыстан кейін әлеуметтік желіге тыйым салынған. Компания Индонезияда, Пәкістанда, Бангладеште және Иорданияда қиындықтарға тап болды, бірақ менеджмент негізінен маневр жасап, кез келген режиммен келісе алады. TikТok-қа Өзбекстанда, Қырғызстанда, Ауғанстанда, Иранда және Сирияда тыйым салынған. Ол қытай тұрғындарына да қол жетімді емес, өйткені оларда бірінші дәрежелі түпнұсқасы Douyin бар. Қазақстанда депутаттар балаларға деген қамқорлықты уәждей отырып, бірнеше рет әлеуметтік желіні бұғаттауды ұсынды. Контенттің таралуын бақылауға және шектеуге дайын елдердің тізімі одан әрі арта түсетін сияқты.
TikТok мәліметтері бойынша, қосымшаның тұрақты пайдаланушылары 100 миллионнан астам американдықтар болып табылады немесе АҚШ халқының шамамен 30% құрайды. Трампқа Сопақ кабинетті қайтадан басып алуға ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин көмектесті деген қауесет те бар. АҚШ билігі Қытай Коммунистік партиясының TikTok арқылы ықтимал араласуына, сондай-ақ пайдаланушылардың, соның ішінде мемлекеттік қызметкерлер мен әскери қызметкерлердің деректеріне қол жеткізуге алаңдайды, бұл атышулы ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіруі мүмкін. Ұлттық қауіпсіздікті қорғау сылтауымен АҚШ егеменді мемлекеттер аумағында әскерлерді енгізу туралы шешім қабылдады. TikTok туралы айтпаса да түсінікті?!
Екінші жағынан, АҚШ-тағы TikTok-ты бұғаттаудың нақты бенефициарлары бар, олардың арасында Microsoft сияқты ең ірі технологиялық алыптар бар, олар ByteDance-пен американдық TitTok сегментін сатып алу туралы келісе алмады. Әрине интернет-жарнамадан миллиардтаған долларлық кірісті ешкім жоғалтқысы келмейді, әсіресе пайдаланушылар саны бойынша TitTok Google-ді басып озып, Facebook-ке де жетіп қалды. Осы себепті президент Трампқа сайлаушылардың қалауы, ұлттық қауіпсіздік пен техноалыптардың мүдделері арасындағы тепе – теңдікті сақтау бойынша өте күрделі міндет тұр. Екінші жағынан алсақ, неге жүздеген миллиондардың пікірін басқаруға мүмкіндік беретін құралдан өз еркімен бас тарту керек? Тексерілді-жұмыс істейді.
P.S.: Қызықтысы, Қазақстанда 2025 жылы сақтандыру Tik Tok-та кезекті тренд бола ма?
Автор:
Самат Кабдолов, «Евразия» СК басқарма төрағасының бірінші орынбасары
Произошел страховой случай и Вы столкнулись с проблемой. Не беспокойтесь, если у Вас страховой полис АО «СК «Евразия». Мы сочувствуем Вам и готовы оказать помощь и поддержку. В связи с введенным карантином в городах Алматы и Нур-Султан, по всем вопросам онлайн консультации и обратной связи по страховым случаям и страховым выплатам Вы можете обратиться по электронному адресу ServiceCenter@theeurasia.kz, написав обращение, обстоятельства произошедшего события, ваш вопрос и отправив свои контактные данные (ФИО, телефон и email), и наш компетентный специалист свяжется с Вами.